Zelf dingen doen
Hoogbegaafd: Waarom voel ik me zo anders?
okt
Veel volwassenen die op latere leeftijd ontdekken dat ze hoogbegaafd zijn, realiseren zich dat ze zich al hun hele leven ‘anders’ voelen. Noks Nauta en Rianne van de Ven schetsen in hun boek ‘Hoogbegaafde volwassenen’ hoe hoogbegaafden zichzelf steeds die vraag stellen.
De vraag ‘Waarom voel ik me zo anders?’ komt al jong op, bijvoorbeeld wanneer hoogbegaafden op school ervaren dat ze anders reageren dan andere kinderen. Ze voelen zich ook anders, vertellen ze. Maar wat dat anders dan is, dat weten ze vaak niet precies uit te leggen. ‘Je past er niet tussen’ zegt Peter Riezebos in een radio-interview naar aanleiding van zijn boek. De vraag kan ook in latere leeftijdsfasen opkomen, bijvoorbeeld wanneer je merkt vaak buiten de groep te vallen, of steeds het gevoel hebt verkeerd te reageren of niet met anderen kunt meepraten omdat je niet weet waar ze het over hebben. De vraag: ‘waarom voel ik mij zo anders’ verdwijnt overigens wanneer je meer weet over je eigen hoogbegaafdheid. Het gevoel anders te zijn, een niet nader aan te duiden gevoel, verdwijnt niet echt, maar je kunt het beter plaatsen door toegenomen zelfkennis, betere copingstrategieën en een positievere duiding van het anders zijn. Een variant van het ‘anders’ voelen is het zich ‘raar’ voelen, zoals duidelijk wordt in het kader.
BEETJE RAAR
‘Ik heb me altijd een beetje raar gevoeld’, zo vertel ik vaak aan psychologen en andere professionals over mijn hoogbegaafd zijn. Niet gek, of verkeerd of slecht, maar een beetje raar. Ik wist dat ik anders was dan veel mensen in mijn omgeving, maar wat dat rare was, wist ik niet. Toen ik 52 was, ik al een arbeidsconflict achter de rug had en er een tweede dreigde aan te komen, kwam ik toevallig de term ‘hoogbegaafd’ weer eens tegen. Al eerder in mijn leven kwam die langs, bijvoorbeeld via testjes in het blad ‘Het Beste’, via een vriendin die Mensalid was en mij daar ook graag bij wilde hebben. En anderen die beweerden dat ik toch wel ‘erg slim’ was. Zelf zag ik dat niet. Ik was mijn eigen norm en ik was ‘gemiddeld’, zo meende ik. Hoogbegaafden, dat waren mensen als Einstein en zo. Met name mannen die hele ingewikkelde dingen bedachten. Mensen die hele bijzondere uitvindingen deden en moeilijke formules konden bedenken. Ik had inmiddels wel twee studies afgerond, maar dat kon toch iedereen? Gewoon een kwestie van ervoor werken.’
De vraag ‘Waarom voel ik me zo anders?’ is te zien als een nadere specificatie van de vraag: ‘Wat is er met mij aan de hand?‘ Mary-Elaine Jacobsen vermeldt deze vaak van hoogbegaafde volwassenen gehoorde vraag ook prominent in haar boek The Gifted Adult. Jacqueline Lucas noemt in haar boek Ongekend Hoogbegaafd het ‘vreemd zijn’ of ‘vreemd voelen’ als eerste en meest in het oog springende thema dat ze op basis van dertien portretten van hoogbegaafden aan de orde stelt. Ze betoogt dat dit vooral geldt voor de hoogbegaafde die zich van de eigen hoogbegaafdheid niet bewust is.
Het ‘vreemde’ uitte zich bijvoorbeeld in door haar geportretteerden als volgt: iemand kon al jong lezen, iemand doorzag wat er onder volwassenen speelde en iemand paste niet in een werksituatie. Het gevoel van ‘anders zijn’ kan ook overgaan in of samengaan met meer specifieke vragen, die in de volgende paragrafen worden besproken. Het zich ‘anders voelen’ valt een aantal hoogbegaafden wel zwaar, het gaat bij hen vaak samen met de vraag ‘Wat is er mis met mij?’ Daardoor raken ze in de war en weten niet wat ze ermee moeten. Het zich ‘anders voelen’ gaat dan bijvoorbeeld over in: ‘Wat doe ik fout?’ en het zich terugtrekken uit de situatie, aldus Jacqueline Lucas. Want als jij anders bent, dan is er dus een norm voor ‘gewoon’ waar je aan zou moeten voldoen. En dat doe je niet. Het kan leiden tot minderwaardigheidsgevoelens, gevoelens van eenzaamheid en nog sterker: het gevoel ‘Ik deug niet’. Soms vallen deze mensen op het werk uit of krijgen klachten waarmee ze naar een arts of psycholoog gaan. Als die professionals niet weten wat hoogbegaafdheid is en als de betrokkene het zelf ook niet herkent, komen ze vaak niet verder.
Noks Nauta & Rianne van de Ven zijn de auteurs van het boek Hoogbegaafde Volwassen, een uitgave van BigBusinessPublishers.
